Staða þorskstofnsins hér við land er mun betri en víðast annars staðar

Staða þorskstofnsins hér við land er mun betri en víðast annars staðar

Keith Brander, fiskifræðingur hjá Alþjóðahafrannsóknaráðinu, telur að hlýnandi loftslag muni koma fiskistofnun á norðurhveli jarðar til góða

Vísindi Fiskifræðingurinn Keith Brander segir of mikið af þorski veitt við Ísland, en engu að síður ætti að vera hægt að byggja þorskstofninn upp. Hann segir einnig að hlýnun loftlags muni hafa jákvæð áhrif hér við land.

Eftir Hjört Gíslason [e-mail] „ÉG er ekki sérfræðingur í stöðu þorskstofnsins við Ísland, en mér er ljós staðan hér í tengslum við stöðu þorskstofna á öðrum svæðum.

Eftir Hjört Gíslason

[e-mail]

„ÉG er ekki sérfræðingur í stöðu þorskstofnsins við Ísland, en mér er ljós staðan hér í tengslum við stöðu þorskstofna á öðrum svæðum. Ef staðan við norðvestanvert Atlantshafið er skoðuð, er staða þorskstofnsins við Íslands ekki slæm. Hún er miklu betri en við Kanada. Það sama á við um Norðursjóinn og mörg önnur svæði. Sá samanburður er kannski ekki sanngjarn, því staðan við Kanada og í Norðursjónum er mjög slæm. Staðan hér er þó betri en víðast hvar annars staðar,“ segir Keith Brander, fiskifræðingur við Alþjóðahafrannsóknaráðið í Kaupmannahöfn. Hann tók saman niðurstöður ráðstefnu Hafrannsóknastofnunarinnar um þorskrannsóknir, sem fram fór á föstudag og laugardag.

 

Of mikið veitt

„Það virðist reyndar nokkuð augljóst að það er veitt of mikið úr stofninum. Veiðin hefur lengi verið í hærri kantinum. Það hefur reynzt einstaklega erfitt, hvar sem er, að draga úr veiðunum, draga úr afkastagetu veiðiflotans. Ein af ástæðunum fyrir því, sem á vissan hátt er góður hlutur, er að tækninni hefur fleygt fram, bæði í búnaði skipa og veiðarfæra. Bátarnir eru orðnir svo miklu afkastameiri en áður. Þess vegna er ekki hægt að reiða sig á fiskveiðistjórnun, sem aðeins heldur í horfinu, heldur fjölda báta og skipa þeim sama og áður. Tæknin gerir það að verkum. Veiðarfærin verða stöðugt betri og það leiðir til þess að draga verður úr afkastagetunni í heild en það hefur reynzt stjórnmálamönnum afskaplega erfitt. Þetta er í raun vandamál við fiskveiðistjórnun hvar sem er í heiminum.

Það er reyndar svo að fiskveiðidánarstuðullinn getur verið mishár. Það fer eftir framleiðni stofnsins á hverjum tíma. Það er staðreynd að við Ísland væri hægt að veiða jafnmikið og nú er leyft eða meira með minni afkastagetu veiðiflotans. Þá má spyrja hvers vegna menn vilja meiri afkastagetu, þegar minni afkastageta getur skilað því sama. Þar geta komið inn í þjóðfélagslegar ástæður eins og að skapa fleira fólki vinnu og viðhalda byggð.

En það sem gerizt ef tiltölulega miklar veiðar eru leyfðar er að mikið af eldri fiskinum er veitt og við það verður hættan meiri á því að illa fari. Ef hins vegar aldursdreifing í stofninum er góð, það skiptir ekki máli þó að einn og einn árgangur sé slakur, verður framleiðnin meiri. Þessu má kannski líkja saman við litla vél í bíl og stóra. Stóra vélin erfiðar ekki og knýr bílinn jafnt og þétt áfram. Litlu vélina þarf hins vegar keyra á mun meiri snúningi, á nákvæmlega réttum snúningi svo hún skili sínu. Það getur verið varasamt. Það sama á við nýtingu þorskstofnsins hér, það er verið að taka of mikið úr litlum stofni, í stað þess að taka sama magn út stærri stofni. Þannig er verið að taka óþarfa áhættu. Það er þá spurningin hvers vegna er sú áhætta tekin.“

 

Hvað um hvalinn?

Það er talað um náttúrulegan dauðdaga og hann er gjarnan settur sem fast hlutfall. Nú hefur sú breyting orðið við Íslands að á síðustu áratugum hefur hval fjölgað mjög mikið við landið. Telur þú að tekið sé nægilegt tillit til þess þegar náttúruleg afföll eru metin?

 

„Um það hef ég í raun enga hugmynd. Því get ég hreinlega ekki svarað. Þegar verið er að meta afrán getur það gengið í báðar áttir. Ef staðan er eins og í Kanada þar sem afrán sela á þorskstofninn er mjög mikið er það spurning hvort ekki sé þá betra ef hægt er að ná upp stofni þeirra dýra, sem éta selinn eins og háhyrninga. Það myndi draga úr stofnstærð sela og það aftur auka framleiðni þorskstofnsins. Aukning einstakra afræningja dregur úr stærð þess stofns sem þeir nærast á.“

 

Bæði bjartsýni og svartsýni

Ef við lítum til framtíðar, telur þú að hægt sé að byggja þorskstofninn upp á ný?

„Það eru jafnmargar ástæður til að vera bjartsýnn og svartsýnn. Ástæður fyrir svartsýni eru að það er tekið of hátt hlutfall úr stofninum. Það er því hægt að draga úr veiðunum og það má segja að sé líka jákvætt. Þá virðist það líka vera neikvætt að loðnan heldur sig orðið minna á búsvæðum þorsksins, sem þýðir þá minni fæðu, en það eru líka margir þorskstofnar sem reiða sig ekki á loðnu sem aðalfæðuna. Aðalástæðan fyrir bjartsýni er vöxtur þorskstofnsins við Grænland. Það eru mörg dæmi um seiðarek frá Íslandi yfir til Grænlands og miklar göngur þorsks þaðan aftur yfir til Íslands sex til sjö árum síðar. Það getur aðeins gerzt ef Grænlendingar veiða þorskinn ekki allan áður en hann kemst aftur til baka. Þar er því um stórt pólitískt mál sem þarf að leysa. Hvernig er hægt að standa að fiskveiðistjórn sem kemur öllum til góða. Það þarf að leysa því menn þurfa að vera viðbúnir því að þessi staða komi upp.“

Telur þú að það gæti borgað sig að hætta loðnuveiðum?

„Það veit ég ekki. Ég tel að það væri betra að spyrja starfsbræður mína við Hafrannsóknastofnunina að því. Það vita þeir betur en ég.“

 

Hlýnun eykur framleiðni

 

Keith Brander vinnur nú að rannsóknum á áhrifum loftslagsbreytinga á vöxt og viðgang fiskstofna í heiminum. Hvernig er útlitið þar?

„Það er mjög áhugavert að skoða þær breytingar sem væntanlega eiga eftir að eiga sér stað. Hvað varðar Ísland er staðreyndin sú að á tímabilinu frá 1920 og fram á fimmta áratuginn var mun hlýrra en nú er. Þegar verið er að spá fram í tímann er það mikill kostur að hafa upplýsingar um það sem gerðist í fortíðinni. Við getum því byggt hluta af spám okkar á því sem var á fyrrnefndu tímabili. Nú er þetta að gerast aftur með nokkurri breytingu á samsetningu fiskitegunda. Dreifing tegundanna umhverfis landið breytist, til dæmis breytast hrygningarstaðir síldarinnar. Við getum því búizt við að sjá slíkar breytingar aftur. Á hinn bóginn var afrakstur fiskstofnanna á fyrri hluta síðustu aldar ekki svo mjög frábrugðinn því sem er í dag. Því tel ég að ekki sé mikilla breytinga að vænta næstu 20 til 30 árin. Aðallega einhverra tilfæringa á útbreiðslu.

Það er í raun ekki að vænta neikvæðra breytinga og sumar eru mjög jákvæðar eins og það sem er að gerast við Grænland. Sé litið á afleiðingar hlýnunarinnar hnattrænt er erfiðara að spá um framvinduna í fiskveiðunum. Sé hins vegar litið á landbúnaðinn er staðan miklu betri. Ástæðan er sú að hægt er að gera tilraunir í ræktun á hrísgrjónum, hveiti eða hverju sem er miðað við breytilegt hitastig og regn. Þess vegna geta menn einfaldlega séð hver áhrif tiltekinna breytinga verða með miklu öryggi. Hvað varðar fiskinn er mjög erfitt að gera slíkar tilraunir. Þær spár sem liggja fyrir eru á þá leið að á hlýjum svæðum á suðurhveli jarðar mun eitthvað tapast í framleiðni fiskistofna. Á norðurhvelinu mun verða einhver aukning. Sumar ástæður þess eru mjög einfaldar. Verði minna um hafís kemst meira sólarljós niður í sjóinn. Það eykur framleiðni gróðurs og átu og fiskurinn mun njóta þess. Um það er einfalt að spá. Um aðra framvindu er erfiðara að spá en við höldum að fæðuframboð muni dragast saman á suðurhvelinu en norðurhvelið muni hagnast á breytingunum,“ segir Keith Brander.

 

Í hnotskurn

» Aðalástæðan fyrir bjartsýni er vöxtur þorskstofnsins við Grænland. Það eru mörg dæmi um seiðarek frá Íslandi yfir til Grænlands og miklar göngur þorsks þaðan aftur yfir til Íslands sex til sjö árum síðar.
» Verði minna um hafís kemst meira sólarljós niður í sjóinn. Það eykur framleiðni gróðurs og átu og fiskurinn mun njóta þess. Um það er einfalt að spá.
» Því tel ég að ekki sé mikilla breytinga að vænta næstu 20 til 30 árin. Aðallega einhverra tilfæringa á útbreiðslu.

 

Einkar athyglivert viðtal, maðurinn veit ekki nokkurn skapaðan hlut um þau aðalatriði sem hann er spurður um. Fyrir hverja eru svona viðtöl?

Athugasemdir

[Haraldur Bjarnason, 22.3.2008 kl. 23:43]

Er hann bara ekki nákvæm spegilmynd af starfsbræðrum sínum hjá Hafró?

[Hallgrímur Guðmundsson, 23.3.2008 kl. 00:10]

Akkúrat það sem mér datt í hug þegar ég las þessa frétt Haraldur.

[Jóhann Kristjánsson, 23.3.2008 kl. 02:21]

Það er ljóst að við Íslendingar verðum að kaupa fleiri bíla og menga meira til að flýta fyrir hlýnun loftslags samkvæmt þessum kenningum

[Atli Hermannsson., 23.3.2008 kl. 14:36]

Mér finnst þetta viðtal bara ansi gott, því Keith Brander fellur ekki í þann pitt líkt og  trúbræður hans á Skúlagötunni gjarnan gera...er þeir rembast við að svara "gáfulega" atriðum sem engin veit fyrir víst hvernig muni þróast.

[Hallgrímur Guðmundsson, 23.3.2008 kl. 15:33]

Hann má eiga eitt Atli hann viðurkennir vanþekkingu sína, ólíkt mörgum öðrum vísindaspenum.