Tökum við of mikið æti frá þorskinum?

Við tökum of mikið æti frá þorskinum.

Skipstjórinn Kristján Pétursson er búinn að vera á sjó í hálfa öld. Í þrjátíu ár hefur hann verið skipstjóri á togurum.

[ Smelltu til að sjá stærri mynd ]

Kristján Pétursson er einn fengsælasti og farsælasti skipstjóri íslenzka fiskiskipaflotans. Hjörtur Gíslason hitti Kristján, sem rakti viðburðaríkan feril og skoðanir sínar á málefnum sjávarútvegsins

Ég ætla ekki að gefa kvótakerfinu neina einkunn. Það verður alltaf að stjórna veiðum, en aðferðin til þess verður sjálfsagt alltaf umdeild. En mín skoðun er sú að það sé stórmerkilegt að við skulum ekki vera búnir að eyða þorskinum gjörsamlega. Mér finnst veiðar síðustu árin hafa verið allt of miklar og of mikið gert af því að veiða ætið frá þorskinum, loðnu, rækju og kolmunna," segir Kristján Pétursson, skipstjóri á Höfrungi III., og trillukarl í tómstundum.

Kristján veit hvað hann syngur. Hann hefur verið á sjó í um hálfa öld og mest stundað veiðar á botnfiski, síld og loðnu. Mestallan ferilinn hefur hann verið hjá Haraldi Böðvarssyni á Akranesi og síðustu árin hjá HB Granda.

"Það er bara bull, þegar menn halda því fram að það sé allt fullt af þorski í hafinu og við veiðum allt of lítið. Sem betur fer hefur þorskurinn staðið sig með eindæmum vel, því þetta virðist vera ótrúlega sterkur stofn. Andstæðingar kvótakerfisins hafa haldið því fram að við höfum árlega fyrir tíma kvótakerfisins verið að veiða 400.000 til 500.000 tonn. Það er bara ekki rétt. Það er hægt að sjá í öllum opinberum tölum um fiskveiðar. Það komu góðir toppar tvö til þrjú ár og svo dró úr aflanum. Það gerðist þrisvar til fjórum sinnum á síðustu öld að aflinn varð svona mikill.

 

Fyrsta svarta skýrslan

Staða þorskstofnsins var orðin mjög slæm strax 1975 og þá kom fyrsta svarta skýrslan frá fiskifræðingunum. Svo kom einn árgangur sem hélt veiðinni uppi til 1981. Þá kom hrunið, sem leiddi til kvótakerfisins. Síðan hafa komið góðir neistar öðru hverju eins og þegar stóra þorsktorfan var þarna á Halanum í þrjú ár fyrir aldamótin og menn býsnuðust yfir því að það væri svo mikill þorskur við landið. Þá þurftum við ekki annað en keyra á Halann ef við ætluðum að taka þorsk. En það var bara þessi eina torfa út af Barðinu, þar sem fiskurinn þétti sig svona mikið. Smábátarnir mokfiskuðu reyndar líka uppi í fjöru, en á heilu svæðunum, þar sem hafði verið góð veiði áður, var ekki mikið af þorski. Að undanförnu hefur verið mjög þægilegt að veiða þorsk, vegna þess að álagið er takmarkað. Ef flotinn færi allur í þorsk á sama tíma myndi stofninn láta undan. En nú er sóknin orðin svo dreifð að stofninn þolir það.

Handafæraveiðarnar voru með ólíkindum á þessum árum fyrir aldamótin. Það byggðist á því að það var ekki verið að skarka á togurum á miðunum allt sumarið. Menn hafa svo takmarkaðar þorskveiðiheimildir. Meðal frystitogari veiðir 1.000 til 1.200 tonn af þorski á ári af 6.000 til 7.000 tonna heildarafla skipsins," segir Kristján.

 

Mikið veiðiálag á miðunum

En það er fleira sem honum liggur á hjarta:

"Fyrir utan það, er veiðiálagið á Íslandsmiðum nú svo miklu meira en fyrir nokkrum áratugum. Fyrst byrjum við að veiða loðnuna, síðan förum við í rækjuna og nú erum við komnir út í kolmunnann. Þetta álag nú er fjarri því að vera sambærilegt við árin áður, til dæmis áður en loðnuveiðarnar byrjuðu. Við tökum of mikið af æti frá þorskinum.

Mikið hefur verið deilt á fiskifræðinga. Þeir náttúrlega vita ekki allt. En þeirra aðalmistök hafa verið þau að vera alltof bjartsýnir. Þeir héldu að hægt væri að byggja þetta allt upp á nokkrum árum með því að losna við útlendingana úr lögsögunni. Það var feillinn.

Við höfum lengi veitt of mikið. Fiskur getur hvergi dulizt á landgrunninu. Menn hafa alveg yfirsýn yfir þetta allt saman. Veiðarnar eru miklar og það er mikið álag á þorskinum. Menn hafa stundum haldið því fram, þegar þeir hafa fengið nokkra góða róðra á vertíðinni, að nú sé svo mikið um þorsk að það hafi aldrei verið annað eins.

 

Þarf að friða ætið og minnka álagið

Til þess að ná upp þorskstofninum hér við land þyrfti í fyrsta lagi að friða ætið og minnka álagið enn meira en gert er. Eftir að við fórum að fiska milljón tonn af loðnu ár eftir ár er orðið anzi langt gengið. Við engar veiðar er eins auðvelt að eyða fiskistofni og við veiðar á uppsjávarfiski með nútímatækni. Menn stoppuðu 1981 og 1982 í loðnunni, en samt halda menn alltaf áfram núna. Einhverju öðru er alltaf kennt um ef illa gengur, hitastigi eða straumum. Þetta er alveg það sama og á síldinni, þegar menn voru að útrýma henni. Þá var röngu hitastigi kennt um, að átan væri ekki á sínum stað og fleira. Skýringin var einfaldlega ofveiði.

Á árunum fyrir 1960 vorum við með upp í 220 báta á síldveiðum. Meirihluti þessara báta var ekki að gera neitt sérstakt, en nokkrir stóðu upp úr. Stór hluti bátanna fékk mjög lítið. Síðan stækkuðu bátarnir og voru komnir með asdik, kraftblökk og stærri nætur. Þeir voru orðnir það dýrir að það varð að nást árangur. Afköst fiskiskipanna, hvort sem þau eru smá eða stór, aukast ár frá ári. Það er krafan að allir skili toppárangri. Þá kemur að hættunni á ofveiði."

 

Alltaf umdeilanlegt

Hvað með fiskveiðistjórnunina? Hefur hún kannski brugðizt? Er kvótakerfið vont?

 

"Ég skal ekki dæma um það hvort framsal aflaheimilda sé gott eða vont. Það er annar meginþáttur kerfisins. Hinn er að stjórna veiðunum. Þetta verður alltaf umdeilanlegt. Kerfið var byggt upp með hagsmuni útgerðarmannsins að leiðarljósi. Útgerðinni var færður allur fiskurinn. Síðan voru allar upphæðir í leigu og sölu aflaheimilda sprengdar upp úr öllu valdi.

 

Góðar stundir. 

Athugasemdir

[Níels A. Ársælsson., 23.3.2008 kl. 13:00]

Sumt er ágætt sem karlinn segir en mest af þessu er rugl og þvæla manns sem er að hætta á sjó eftir að hafa verið aftengdur sínu náttúrulega umhverfi í áratugi.

[Atli Hermannsson., 23.3.2008 kl. 14:57]

Það er greinilegt að Kristján skautar svolítið í frásögn sinni, en ekki ætla ég að eyða tíma í að gagnrýna hann hvorki fyrir - tækni né listræna útfærslu . Þetta er hans sýn á hvernig til hefur tekist. En þó get ég ekki látið hjá líða að setja hér inn málsgrein með upplýsingum um aflatölur sem ég hef einhvers staðar frá... og hef ekki ástæðu til að ætla að séu óáreyðanlegri en þær sem Kristján nefnir.

"Í 22 ár, á árunum 1950 til 1972 var jafnstöðuafli þorsks á Íslandsmiðum 438 þúsund tonn innan landhelgi, sem þá var lengst af miklu minni en síðastliðin 30 ár. Síðustu 20 árin hefir meðaltalsaflinn verið innan við 200 þúsund tonn."

[Atli Hermannsson., 23.3.2008 kl. 15:40]

Ég sá að þetta með innan við 200 þúsund tonna meðaltalsaflann á síðustu 20 árum gat ekki staðist hjá mér, Því á árunum 86 til 90 vorum við að fiska langt yfir 300 þúsund og mest 392 þúsund tonn árið 1987. Þannig að meðalaflinn var rétt um 250 þúsund tonn eftir nánari skoðun hjá mér. Og ef við tökum síðustu 10 ár er meðaltalsaflinn 220 þúsund og er svo dottinn í rétt 200 ef við tökum síðustu fimm ár.

[Hallgrímur Guðmundsson, 23.3.2008 kl. 15:47]

Og þessa þróun sem orðið hefur kalla menn arð og sjálfbæra með gríðarlegri hagkvæmni. Hvernig svo sem hægt er að finna það út.